Cmenarz Żydowski w Strzyżowie

Cmentarz założony w 1850 r. leży przy osiedlu Żarnowska Góra (wejście od ul. Bohaterów Getta) – najmłodszy i jedynie ocalały z trzech funkcjonujących niegdyś w Strzyżowie. Został zdewastowany przez nazistów podczas II wojny światowej - macewy wykorzystano do wybrukowania rynku strzyżowskiego.

Najstarszy z cmentarzy żydowskich zlokalizowany był przy obecnej ul. Przecławczyka, powstał na przełomie XVI i XVII w. i początkowo zajmował powierzchnię około 500 metrów kwadratowych. Cmentarz ten w okresie okupacji został całkowicie zniszczony, obecnie znajduje się tam skwer miejski. Drugi - założony w XVIII w. - cmentarz miejscowej gminy żydowskiej, znajdował się przy ul. Daszyńskiego, w miejscu zajętym dziś przez przyszkolne boisko. W wyniku zniszczeń wojennych po obu tych nekropoliach nie ma już śladu.

Dzięki inicjatywie Fundacji Rodziny Nissenbaumów oraz wywodzących się ze Strzyżowa Żydów i ich potomków, na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, teren nekropolii został uporządkowany i ogrodzony, odzyskano też kilkadziesiąt nagrobków. Pochodzący ze Strzyżowa Chaim Ben Zwi vel Henryk Moher wykonał też prace inwentaryzacyjne, polegające na spisaniu macew i odczytaniu imion i nazwisk zmarłych. Najstarsza ze zidentyfikowanych płyt nagrobnych pochodzi z 1884 r. i upamiętnia mężczyznę o imieniu Icchak. Przy wejściu umieszczono tablicę z napisem: "Ogrodzenie cmentarza zbudowała fundacja rodziny Nissenbaumów - Warszawa, w uzgodnieniu z Rabinem Samuelem Teitelbaumem, Rabinem Josefem Chaimem Frenklem, Rabinem Abrahamem Frenklem z Nowego Jorku". Wzniesiono również ohel, chroniący grób rabina Altera Horowitza. Jego macewę zdobią lwy podtrzymujące koronę, a wyryta poniżej inskrypcja głosi: "Arkę Pana przemocą nam zabrano. Szliśmy w świetle jego nauki i pouczeń, uczył nas mądrości i wiedzy, rabin i przewodnik, żył 45 lat w naszej społeczności. Zasługi jego nauki i modlitwy niech nas chronią. Biada nam, którzyśmy zostali jak trzoda bez pasterza. W wieczór pesach złożyliśmy świętą ofiarę" (tłum. Wojciech Tworek). Pierwsze litery każdego wersu, czytane pionowo tworzą imiona zmarłego: Alter Zeew.

20 sierpnia 1996 roku w związku z zakończeniem budowy ohelu, na cmentarzu odbyła się uroczystość, w której udział wzięli wnuk rabina oraz przedstawiciele środowisk żydowskich oraz lokalnych władz i organizacji społecznych, między innymi Zygmunt Nissenbaum - prezes Fundacji Rodziny Nissenbaumów, Hertz Frankel - przewodniczący Międzynarodowego Komitetu ds. Żydów i doradca prezydenta USA do spraw żydowskich oraz Marek Śliwiński, pełniący funkcję burmistrza miasta. Po oficjalnych wystąpieniach na strzyżowskim cmentarzu odmówiono Kadisz.