Cmentarz wojenny nr 27 w Bączalu Dolnym

Cmentarz nr 27 w Bączalu Dolnym z okresu I wojny światowej należy do II Okręgu Cmentarnego Jasło. Projektantem tej zbudowanej w latach 1916-1917 nekropolii wojskowej był wiedeński architekt Hans Jäger. W cieniu drzew pochowano tu 20 Austriaków, 29 Niemców i 97 Rosjan poległych w dniu 5 maja 1915 r. Na pomniku głównym w linii ogrodzenia umieszczony został napis w języku niemieckim o następującej treści:

„W swoim czarze pokoju las łagodnie otacza nas którzyśmy w boju polegli tak jak w walce żyliśmy”

Cmentarz jest jednym z 90 cmentarzy z tego okresu rozsianych po ówczesnej Galicji. To smutna pamiątka po jednej z największych i najważniejszych bitew stoczonych podczas I wojny światowej na terenach Polski. Bitwa pod Gorlicami ze względu na swe znaczenie nazywana jest przełomem gorlickim a coraz częściej określana także jako Małe Verdun. Walki pozycyjne pod Gorlicami trwały prawie pół roku, ale decydujące starcie rozpoczął niespodziewany atak wojsk niemieckich i austro-węgierskich 2 maja 1915 r. W dniach 2-5 maja 1915 r. został przerwany front rosyjski. W walkach zginęło około 20 tys. żołnierzy. Przełamanie frontu rosyjskiego przez wojska austro-węgierskie i niemieckie zapoczątkowało serię sukcesów państw centralnych, które doprowadziły do odrzucenia armii rosyjskich daleko na wschód, a w dalszej perspektywie czasowej przyczyniło się do upadku caratu i wybuchu rewolucji w Rosji. Wydarzenia te zaważyły również na powojennych losach Europy środkowej i wschodniej.

W walkach brali udział żołnierze wielu narodów, którzy często wbrew swojej woli, musieli "za cesarza" czy "za cara" zabijać się wzajemnie. Na tablicach nagrobnych cmentarzy niemało jest polskich nazwisk. Los polskich żołnierzy był szczególnie okrutny. Musieli w obcych mundurach walczyć po obu stronach frontu. Polak w mundurze austriackim czy niemieckim musiał zabijać Polaka w mundurze rosyjskim.

Warto odwiedzić także cmentarze z tego okresu w Święcanach, Siepietnicy, Sławęcinie, Harklowej i Jabłonicy. Cmentarze w Harklowej i Sławęcinie znalazły się na "Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej", który przebiega przez osiem województw tj.: Warmińsko-Mazurskie, Podlaskie, Mazowieckie, Świętokrzyskie, Lubelskie, Łódzkie, Małopolskie oraz Podkarpackie.